Qadinlarda onko-ginekoloji xəstəliklərin diaqnostika və müalicəsi.
Onko-ginekoloji xəstəliklər qadın cinsiyyət orqanlarında inkişaf edən bədxassəli şişlərdir və əsasən uşaqlıq boynu xərçəngi, yumurtalıq xərçəngi, uşaqlıq (endometrium) xərçəngi, vulva və vagina xərçəngini əhatə edir. Bu xəstəliklərin erkən aşkarlanması və müalicəsi qadınların sağlamlığı və həyat keyfiyyəti üçün çox vacibdir.
Bu məqalədə onko-ginekoloji xəstəliklərin əsas növləri, diaqnostika üsulları və müalicə metodları haqqında məlumat verilir.
Əsas Onko-Ginekoloji Xəstəliklər
1. Uşaqlıq Boynu Xərçəngi
Səbəbi və Risk Faktorları:
- HPV infeksiyası (xüsusilə HPV-16 və HPV-18)
- Erkən yaşda cinsi əlaqə
- Siqaret çəkmə
- İmmunitet sisteminin zəif olması
Əlamətləri:
- Menstruasiyalar arası qanaxmalar
- Cinsi əlaqədən sonra qanaxma və ağrı
- Qarnın aşağı hissəsində ağrılar
- İrəliləmiş hallarda çanaq ağrıları və ayaqlarda şişkinlik
Diaqnostikası:
- PAP-smear testi və HPV testi
- Kolposkopiya və biopsiya
- MRT, KT və ya ultrasəs müayinəsi (şişin yayılma dərəcəsini müəyyən etmək üçün)
Müalicəsi:
- Erkən mərhələdə: LEEP, konizasiya, krioablasiya
- İrəliləmiş mərhələdə: Cərrahi əməliyyat (histerektomiya), radioterapiya, kimyaterapiya
2. Yumurtalıq Xərçəngi
Səbəbi və Risk Faktorları:
- Genetik faktorlar (BRCA1 və BRCA2 gen mutasiyaları)
- Yaşlılıq (50 yaşdan yuxarı qadınlarda daha çox rast gəlinir)
- Uşaqlıqda doğuş etməmək
- Hormonal disbalans
Əlamətləri:
- Qarnın şişməsi və dolğunluq hissi
- Tez-tez sidiyə çıxma
- Arıqlama və iştahsızlıq
- Qarnın aşağı hissəsində ağrılar
Diaqnostikası:
- Ultrasəs müayinəsi (Transvaginal ultrasəs)
- CA-125 qan testi
- MRT və ya KT müayinəsi
- Biopsiya və laparoskopik müayinə
Müalicəsi:
- Cərrahi müdaxilə (yumurtalıqların çıxarılması)
- Kimyaterapiya (şiş hüceyrələrinin yayılmasını azaltmaq üçün)
- Hormon terapiyası və immunoterapiya
3. Endometrium (Uşaqlıq Daxili) Xərçəngi
Səbəbi və Risk Faktorları:
- Hormonal pozğunluqlar (estrogen səviyyəsinin yüksək olması)
- Piylənmə və şəkərli diabet
- Menopoz sonrası qanaxma
- Genetik faktorlar
Əlamətləri:
- Menopozdan sonra qanaxma
- Qanlı və ya şişkinlik hissi verən ifrazatlar
- Qarnın aşağı hissəsində ağrı və çanaqda ağırlıq hissi
Diaqnostikası:
- Transvaginal ultrasəs
- Endometrial biopsiya
- Histeroskopiya və D&C (Dilatasiya və Küretaj)
Müalicəsi:
- Cərrahi müdaxilə (uşaqlığın və yumurtalıqların çıxarılması)
- Radioterapiya və kimyaterapiya (irəliləmiş mərhələlərdə)
- Hormon terapiyası
4. Vulva və Vagina Xərçəngi
Səbəbi və Risk Faktorları:
- HPV infeksiyası
- Siqaret çəkmə
- Yaşlılıq (60 yaşdan yuxarı qadınlar üçün risk yüksəkdir)
- Xroniki iltihabi xəstəliklər
Əlamətləri:
- Qaşınma və yanma hissi
- Qızartı və ya yara görünüşü
- Dərinin qalınlaşması və sərtləşməsi
- Cinsi əlaqə zamanı ağrı və qanaxma
Diaqnostikası:
- Biopsiya və histoloji müayinə
- Kolposkopiya və vulvoskopiya
- MRT və ya KT müayinəsi
Müalicəsi:
- Cərrahi əməliyyat (şişin çıxarılması)
- Radioterapiya və kimyaterapiya
- Lokal dərman terapiyası
Onko-Ginekoloji Xəstəliklərin Qarşısının Alınması
Bu xəstəliklərin qarşısını almaq üçün erkən diaqnostika və profilaktik tədbirlər çox vacibdir.
✅ HPV peyvəndi (Gardasil 9, Cervarix) – 9-26 yaş arası qadınlara tövsiyə edilir.
✅ PAP-smear və HPV testi – 21 yaşdan sonra hər 3 ildən bir edilməlidir.
✅ Sağlam həyat tərzi – düzgün qidalanma, siqaretdən və spirtli içkilərdən uzaq durmaq.
✅ Mütəmadi ginekoloji müayinələr – 30 yaşdan sonra hər 5 ildən bir müayinədən keçmək.
✅ Risk faktorlarını azaltmaq – hormon balansını qorumaq və piylənmədən çəkinmək.