Qadinlarda xərçəngönü vəziyyət yaradan HPV virusunun diaqnostikası və müalicəsi.
İnsan Papilloma Virus (HPV) qadınlarda xərçəngönü vəziyyət yarada bilən əsas infeksiyalardan biridir. Xüsusilə uşaqlıq boynu xərçəngi (servikal xərçəng) ilə əlaqəli olduğu üçün HPV-nin vaxtında aşkarlanması və müalicəsi həyati əhəmiyyət daşıyır. Bu məqalədə HPV-nin diaqnostikası, müalicə üsulları və qarşısının alınması yolları barədə məlumat veriləcək.
HPV Nədir və Necə Yoluxur?
HPV cinsi yolla ötürülən ən geniş yayılmış viruslardan biridir. Bu virusun 100-dən çox növü mövcuddur, lakin onlardan təxminən 14-ü yüksək riskli hesab edilir və xərçəng yaranmasına səbəb ola bilər. Xüsusilə HPV-16 və HPV-18 növləri uşaqlıq boynu xərçənginin 70%-dən çoxuna səbəb olur.
HPV əsasən aşağıdakı yollarla ötürülə bilər:
- Cinsi əlaqə (vaginal, anal və ya oral)
- Yoluxmuş şəxslə dəridən-dəriyə təmas
- Nadir hallarda, doğuş zamanı anadan körpəyə keçə bilər
HPV-nin Əlamətləri və Xərçəngönü Vəziyyətlər
Çox vaxt HPV infeksiyası simptomsuz keçir və immun sistemi tərəfindən öz-özünə yox olur. Lakin bəzi hallarda virus uzun müddət orqanizmdə qalıb xərçəngönü dəyişikliklərə səbəb ola bilər. HPV ilə əlaqəli bəzi problemlər bunlardır:
- Uşaqlıq boynu displaziyası (xərçəngönü dəyişikliklər)
- Genital ziyillər (HPV-nin aşağı riskli növləri səbəb olur)
- Uşaqlıq boynu xərçəngi
- Vagina və vulva xərçəngi
HPV-nin Diaqnostikası
HPV infeksiyasının erkən aşkarlanması üçün müntəzəm ginekoloji müayinələr vacibdir. Aşağıdakı diaqnostik metodlar istifadə olunur:
1. PAP-smear testi
- Uşaqlıq boynu hüceyrələrində anormal dəyişikliklərin olub-olmadığını müəyyən edir.
- 21 yaşdan sonra qadınlara hər 3 ildən bir tövsiyə edilir.
2. HPV testi
- Yüksək riskli HPV növlərini aşkar etmək üçün istifadə olunur.
- 30 yaşdan yuxarı qadınlara hər 5 ildən bir tövsiyə edilir.
3. Kolposkopiya və biopsiya
- PAP-smear və HPV testi nəticələri anormal olarsa, uşaqlıq boynunun yaxından müayinəsi (kolposkopiya) və toxuma nümunəsinin götürülməsi (biopsiya) həyata keçirilir.
HPV-nin Müalicəsi
Hazırda HPV infeksiyasını tamamilə aradan qaldıran xüsusi bir müalicə mövcud deyil. Lakin xərçəngönü dəyişikliklər və HPV-nin səbəb olduğu problemlər müalicə edilə bilər.
1. Xərçəngönü dəyişikliklərin müalicəsi
- Krioablasiya (dondurma metodu) – anormal hüceyrələri məhv edir.
- Loop elektrocərrahiyyə eksizyon proseduru (LEEP) – anormal toxumanın çıxarılması üçün istifadə edilir.
- Konizasiya (konus biopsiyası) – daha geniş toxuma nümunəsi çıxarılır.
2. Genital ziyillərin müalicəsi
- Dərman müalicəsi (podofillin, imikvimod və s.)
- Lazer terapiyası
- Cərrahi yolla çıxarılması
3. Uşaqlıq boynu xərçənginin müalicəsi
Əgər HPV infeksiyası uşaqlıq boynu xərçənginə səbəb olarsa, müalicə xəstəliyin mərhələsinə görə dəyişir. Əsas müalicə üsulları bunlardır:
- Cərrahi müdaxilə
- Kimyaterapiya
- Radioterapiya
HPV-nin Qarşısının Alınması
HPV infeksiyasının və onun yaratdığı xərçəngönü dəyişikliklərin qarşısını almaq üçün aşağıdakı tədbirlər görülməlidir:
1. HPV peyvəndi (vaksinasiya)
- Gardasil 9, Cervarix kimi peyvəndlər yüksək riskli HPV növlərinə qarşı qoruyur.
- Qızlara və oğlanlara 9-14 yaş arasında vurulması tövsiyə edilir.
- 26 yaşına qədər vaksin qəbul etmək mümkündür, bəzi hallarda isə 45 yaşına qədər tətbiq edilə bilər.
2. Müntəzəm ginekoloji müayinələr
- 21 yaşdan sonra hər 3 ildən bir PAP-smear testi aparılmalıdır.
- 30 yaşdan sonra PAP-smear və HPV testi birləşdirilmiş şəkildə hər 5 ildən bir edilməlidir.
3. Təhlükəsiz cinsi həyat
- Prezervativ istifadəsi HPV riskini azaltsa da, tam qorunma təmin etmir.
- Cinsi partnyor sayını minimuma endirmək infeksiya riskini azalda bilər.